Class 12 Physics Chapter 1 Question Answer in Assamese

আপোনালোক সকলোকে আকৌ এবাৰ স্বাগতম জনাইছো Assamese Medium নামৰ শিক্ষামূলক ৱেবচাইটলৈ।

আজি আমি আপোনালোকৰ বাবে Class 12 Physics Chapter 1 Question Answer in Assamese তথা বৈদ্যুতিক আধন আৰু ক্ষেত্ৰ নামৰ অধ্যায়ৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰশ্ন উত্তৰ।

আপুনি বিচাৰিলে ইয়াৰ আলোচনা কৰা Class 12 Physics Chapter 1 Question Answer in Assamese ৰ লগতে সম্পুৰ্ণ অধ্যায়ৰ আলোচনা PDF Notes ডাউনলোড কৰিব পাৰিব।

Watch FREE Video Classes

আপুনি আপোনাৰ প্ৰয়োজন অনুসৰি লিংকত ক্লিক কৰি PDF Notes লব পাৰে বা ইয়াতে পঢ়ি আপুনি আগন্তুক HS Final Exam ত পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ সম্পুৰ্ণ প্ৰশ্ন উত্তৰ কৰি ১০০% নম্বৰ পাব পাৰিব।

Question Answer PDFবৈদ্যুতিক আধন আৰু ক্ষেত্ৰ PDFBuy Full Course
Class 12 Physics Chapter 1 Question Answer in Assamese

Class 12 Physics Chapter 1 Question Answer in Assamese Medium

প্ৰশ্ন:1.1) বায়ু মাধ্যমত 30 cm দূৰত্বত থকা 210-7 আৰু 310-7 C আধানবিশিষ্ট দুটা সৰু আহিত গোলকৰ মাজত থকা বল কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- দিয়া আছে,

১ম গোলকটোৰ আধান, q1=2*10-7

২য় গোলকটোৰ আধান, q2=3*10-7 C

গোলক দুটাৰ মাজৰ দূৰত্ব, r=30cm=0.3m

গোলক দুটাৰ মাজত স্থিতিবৈদ্যুতিক বলৰ সম্পৰ্কটো হ’ল –

F=( q1 q2)/(4 π ε。r2)

য’ত, ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

1/4 π ε。= 9*109 Nm2/C2

F=(9*109 * 2*10-7 * 3*10-7 C)/(0.3)2

=6*10-3 N

গতিকে দুটা সৰু আহিত গোলকৰ মাজৰ বল 6*10-3 N । আধান দুটা একে প্ৰকৃতিৰ । গতিকে গোলক দুটাৰ মাজৰ বল হ’ব বিপৰীত মুখী বা বিকৰ্ষণী ।

প্ৰশ্ন:1.2) বায়ু মাধ্যমত 0.4 μC আধান থকা সৰু গোলকটোৰ ওপৰত -0.8 μC আধান থকা গোলকটোৱে দিয়া স্থিতিবৈদ্যুতিক বলৰ মান হ’ল 0.2 N । তেন্তে

(a) দুয়োটা গোলকৰ মাজত দূৰত্ব কিমান ?

(b) প্ৰথমটোৰ উপস্থিতিত দ্বিতীয় গোকটোৰ ওপৰত পৰা বলৰ মান নিৰ্ণয় কৰা ।

উত্তৰ:- (a) ১ম গোকটোৰ স্থিতি বৈদ্যুতিক বল, F=0.2 N

১ম গোলকটোৰ আধান, q1=0.4μC =0.4*10-6 C

২য় গোলকটোৰ আধান, q2= -0.8μC =-0.8*10-6 C

গোলক দুটাৰ মাজৰ স্থিতি বৈদ্যুতিক বলৰ সম্পৰ্কটো হ’ল –

F=( q1 q2)/(4 π ε。r2)

য’ত, ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

1/4 π ε。= 9*109 Nm2/C2

r2=( q1 q2)/(4 π ε。F)

=(0.410-6810-69*109)/0.2

=(0.410-6810-69*109)/0.2

=144*10-4

⇒r =√(144*10-4) =0.12m

(b) একে সমান পৰিমানৰ বলৰ দ্বাৰা দুয়োটা গোলক আকৰ্ষিত হয় । গতিকে দ্বিতীয় গোলকটোৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰা ব প্ৰথমটোৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰা বলৰ স’তে একেটাই । গতিকে দ্বিতীয় গোলকটোৰ ওপৰত প্ৰথমটোৰ বাবদ হোৱা বল 0.2N

প্ৰশ্ন:1.3) ke2/Gmemp অনুপাতটোৰ মাত্ৰাহীনতা পৰীক্ষা কৰা । ভৌতিক ধ্ৰুৱকৰ মান থকা তালিকাখন চাই এই অনুপাতটোৰ মানটো নিৰ্ণয় কৰা । অনুপাতটোৱে কি কথা সূঁচাইছে ?

উত্তৰ:- প্ৰদত্ত অনুপাতটো হ’ল = (ke2)/Gmemp­

য’ত, G =মাধ্যাকৰ্ষণিক ধ্ৰুৱক ।

ইয়াৰ একক Nm2kg-2

Me আৰু mp =ইলেক্ট্ৰন আৰু প্ৰ’টনৰ ভৰ

সিহঁতৰ একক হৈছে কিল’গ্ৰাম

e=বৈদ্যুতিক আধান

ইয়াৰ একক C.

k=এটা ধ্ৰুৱক =1/4 π ε。

য’ত ε。=শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

ইয়াৰ একক হ’ল Nm2C-2

গতিকে, উল্লেখিত অনুপাতটোৰ একক

=(ke2)/Gmemp

={[Nm2C-2][C-2]}/{[Nm2kg-2][kg][kg]}

গতিকে সাংখিক মানৰ অনুপাতটো মানহীন

e=1.6*10-19 C

G=6.67*10-11 Nm-2kg-2

me=9.1*10-31 kg

mp=1.66*10-27 kg

গতিকে সাংখিক অনুপাত হ’ব,

(ke2)/Gmemp

={(9109)( 1.610-19)2}/(6.6710-11 9.110-31 1.6610-27)

=2.3*1039

এই অনুপাতটো প্ৰ’টন আৰু ইলেক্ট্ৰনৰ মাজত থকা বৈদ্যুতিক বলৰ সতে মাধ্যকৰ্ষণিক বলৰ অনুপাত । সিহঁতৰ মাজৰ দূৰত্ব ধ্ৰুৱক বুলি ধৰা হৈছে ।

প্ৰশ্ন:1.4) (a) ‘বস্তু এটাৰ বৈদ্যুতিক আধান কোৱাণ্টীয়’ বোলা কথাষাৰ ব্যাখ্যা কৰা ।

(b) বৃহৎ পৰিসৰৰ আধানৰ ক্ষেত্ৰত বৈদ্যুতিক আধানৰ কোৱাণ্টিকৰণ ধাৰণাটো কিয় উপেক্ষা কৰা হয় ?

উত্তৰ:- (a) এটা বস্তুৰ বৈদ্যুতিক আধান কোৱাণ্টীয় হয়, ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল – এটা বস্তুৰ পৰা আন এটালৈ ইলেকট্ৰনবোৰ অখণ্ড সংখ্যাৰ ৰূপতহে (1,2,3,4,…) স্থানান্তৰ হয় । আধান ভগ্নাংশ ৰূপে স্থানান্তৰ নহয় । যিহেতু এটা আহিত বস্তুৰ মুঠ আধান হ’ল, বৈদ্যুতিক আধানৰ অখণ্ড গুণফল ।

(b) মাইক্ৰ’স্কপিক বা বৃহৎ পৰিসৰৰ আধানৰ ক্ষেত্ৰত আধানৰ ব্যৱহাৰ, বৈদ্যুতিক আধানৰ মানৰ তুলনাত বৃহৎ পৰিমাণৰ হয় । সেয়ে, বৃহৎ পৰিসৰৰ আধানৰ ক্ষেত্ৰত বৈদ্যুতিক আধানৰ কোৱাণ্টিকৰণ ধাৰণাটো উপেক্ষা কৰা হয় ।

প্ৰশ্ন:1.5) কাঁচৰ দণ্ড এডাল চিল্কৰ কাপোৰেৰে ঘঁহিলে দুয়োটাতে আধানৰ সৃষ্টি হয় । এনেকুৱা পৰিঘটনা বহুতো ধৰণৰ যুঁৰীয়া পদাৰ্থৰ ক্ষেত্ৰতি পৰিলক্ষিত হয় । আধানৰ ৰক্ষণশীলতাৰ সূত্ৰটো এনেকুৱা পৰিঘটনাৰ ক্ষেত্ৰত কেনেদৰে প্ৰযোজ্য হয় ব্যাখ্যা কৰা ।

উত্তৰ:- দুটা বস্তুৰ ঘঁহনিৰ ফলত একে মান কিন্তু বিপৰীত প্ৰকৃতিৰ আধানৰ সৃষ্টি হয় কাৰণ আধান যুৰীয়াভাৱে (ধনাত্মক বা ঋণাত্মক) সৃষ্টি কৰা হৈছে । এই গোটেই প্ৰক্ৰিয়াটোত ঘৰ্ষণ হোৱা বস্তু দুটাৰ মুঠ আধানৰ মান শূণ্য হ’ব । কাৰণ ঘৰ্ষণ হওঁতে বস্তু দুটাৰ মাজত বিপৰীত ধৰ্মী আধানে ক্ৰিয়া কৰে আৰু আধানৰ মুঠ মান শূণ্য হয় । এই পৰিঘটনাটো শক্তিৰ সংৰক্ষণীশীলতাৰ সূত্ৰটোৰ সৈতে প্ৰযোজ্য হয় । এনেধৰণৰ পৰিঘটনা অন্যান্য যুৰীয়া পদাৰ্থৰ ক্ষেত্ৰতো দেখা যায় ।

প্ৰশ্ন:1.6) 10 cm বাহু বিশিষ্ট ABCD বৰ্গক্ষেত্ৰটোৰ চাৰিওটা চুকতেই qA=2 μC, qB=-5 μC, qC=2 μC আৰু qD=-5 μC আধান চাৰিটা আছে । বৰ্গক্ষেত্ৰটোৰ কেন্দ্ৰত থকা 1 μC আধানটোৰ ওপৰত পৰা বলৰ মান নিৰ্ণয় কৰা ।

উত্তৰ:-

দিয়া আছে,

বৰ্গৰ প্ৰতিটো বাহুৰ দৈৰ্ঘ্য 10cm আৰু বৰ্গটোৰ চাৰিওঁটা চুকত চাৰিটা আধান আছে । ‘O’ বৰ্গটোৰ কেন্দ্ৰ্ ।

য’ত (বাহুবোৰ) AB=BC=CD=AD=10cm

(কৰ্ণবোৰ)AC=BD=10√2

OA=OC=OD=OB=5√2

O বিন্দুত বস্তুটোৰ আধান 1 μC ৰখা হ’ল । কেন্দ্ৰ O আৰু A কোণত থকা আধানৰ মাজত সৃষ্টি হোৱা বিকৰ্ষণী বলৰ মান (magnitude), C আৰু O ৰ মাজত সৃষ্টি হোৱা বিকৰ্ষণী বলৰ মানৰ সমান কিন্তু বিপৰীত দিশযুক্ত । সেয়ে সিহঁতে ইটোৱে সিটোক নিস্ক্ৰিয় কৰে । সেইদৰে O আৰু B ৰ মাজত সৃষ্টি হোৱা বিকৰ্ষণী বল, O আৰু D ৰ মাজৰ বলৰ ক্ষেত্ৰতো একেধৰণৰ হয় । গতিকে বৰ্গটোৰ চাৰিওঁটা কোণত ৰখা আধানৰ বাবে পোৱা মুঠ বল আৰু কেন্দ্ৰ O ত ৰখা 1 μC আধানৰ সতে লব্ধ বল শূণ্য হয় ।

প্ৰশ্ন:1.7) (a) এডাল স্থিতি বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰেখা হ’ল এক অবিচ্ছিন্ন বক্ৰৰেখা । অৰ্থাৎ ক্ষেত্ৰৰেখা এডাল কেতিয়াও হঠাতে ভাঙিব নোৱাৰে । কিয় নোৱাৰে ?

(b) ক্ষেত্ৰৰেখা দুডালে কিয় কেতিয়াও কোনো বিন্দুত কটাকটি কৰিব নোৱাৰে ব্যাখ্যা কৰা ।

উত্তৰ:- (a) এখন স্থিতি বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰত থকা ৰেখাবোৰ অবিচ্ছিন্ন বক্ৰ, কাৰণ এটা আধান এখন স্থিতি বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰত ৰাখিলে ই সদায় অবিচ্ছিন্ন বল লাভ কৰে । ক্ষেত্ৰখনত থকা ক্ষেত্ৰৰেখা এডাল কেতিয়াওঁ ভাঙি নাযায় । কাৰণ, আধানবোৰে একেৰাহে গতি কৰি থাকে আৰু ই এটা বিন্দুৰ পৰা আন এটা বিন্দুলৈ জপিয়াই নাযায় ।

(b) যদি এখন বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰত থকা ৰেখাবোৰে এটা বিন্দুত কটাকটি কৰে, তেতিয়া বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ প্ৰাৱল্যই সেই বিন্দুত দুটা দিশ দেখুৱাব । যিটো সম্ভৱ নহয় । সেয়ে দুডাল ক্ষেত্ৰৰেখাই কেতিয়াওঁ এটা বিন্দুত কটাকটি নকৰে ।

প্ৰশ্ন:1.8) ভেকুৱামত 20 cm ব্যৱধানত দুটা বিন্দুসম আধান qA=3 μC আৰু qB=-3 μC অৱস্থান কৰিছে ।

(a) দুয়োটা আধান সংযোগী ৰেখা AB ৰ মধ্যবিন্দু O ত বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ মান কিমান হ’ব ?

(b) যদিহে এই বিন্দুটোত 1.5*10-9 C আধানসম্পন্ন ঋণাত্মক পৰীক্ষণীয় আধান এটা স্থাপন কৰা হয়, পৰীক্ষণীয় আধানটোৱে অনুভৱ কৰা বলৰ মান কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- (a) তলত গোটেই কথাখিনি ৰেখাচিহ্নত দেখুওৱা হ’ল । AB ৰেখাৰ O টো মধ্যবিন্দু ।

দুয়োটা আধানৰ মাজৰ দূৰত্ব, AB=20cm

∴OA=OB=10cm

O বিন্দুত গোটেই বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ মান=E

+3 μC আধানৰ বাবে ‘O’ বিন্দুত বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ মান

E1=(3*10-6)/ 4 π ε。(AO)2

={(310-6)/ 4 π ε。(1010-2)2} N/C

OB ৰ দিশত

য’ত, ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

1/4 π ε。= 9*109 Nm2/C2

-3 μC আধানৰ বাবে ‘O’ বিন্দুত বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ মান –

E2= |{(-3)*10-6}/{4 π ε。(OB)2}|

=(310-6)/ {4 π ε。(1010-2)2} N/C

OB ৰ দিশত

∴ E=E1+E2

=2{(9109)310-6)/(10*10-2)2}

= 5.4*106 N/C

OB ৰ দিশত

[যিহেতু E1 আৰু E2 ৰ মান দুটা একে, সেয়ে এই মানটোক 2 ৰে পূৰণ কৰা হ’ল ।]

(b) মধ্যবিন্দু ‘O’ ত এক পৰীক্ষণীয় আধান ৰখা 1.5*10-9 C ৰখা হ’ল ।

q=1.5*10-9 C

পৰীক্ষণীয় আধানটোৱে দিয়া বল=F

∴ F=qE

=(1.5*10-9) *(5.4*106)

=8.1*10-3 N

গোটেই বলখিনি OA ৰেখাৰ দিশত পোৱা যাব । এইটো হোৱা কাৰণ –ve পৰীক্ষণীয় আধানটো, B বিন্দুত থকা আধানৰ দ্বাৰা বিকৰ্ষিত হয়; কিন্তু A বিন্দুৰ ফালে আকৰ্ষিত হয় ।

গতিকে OA ৰ দিশত পৰীক্ষণীয় আধানটোৱে লাভ কৰা বল 8.1*10-3 N ।

প্ৰশ্ন:1.9) তন্ত্ৰ এটাত দুটা আধান qA=2.510-7 C আৰু qB=-2.510-7 C ক্ৰমে দুটা বিন্দু A:(0,0,-15) আৰু B:(0,0,+15) ত অৱস্থান কৰিছে । তন্ত্ৰটোৰ মুঠ আধান আৰু বৈদ্যুতিক দ্বিমেৰু ভ্ৰামক কিমান ?

উত্তৰ:- দুয়োটা আধানৰ মানটো স্থানাংক জ্যামিতিৰ সহায়ত দেখুওৱা হ’ল ।

য’ত A ত আধান, qA=2.5*10-7 C

B ত আধান, qB=-2.5*10-7 C

∴ তন্ত্ৰটোৰ মুঠ আধান (q) = qA + qB

=2.510-7 C – 2.510-7 C =0

A আৰু B বিন্দুত থকা আধান দুটাৰ মাজৰ দূৰত্ব –

d=15+15 =30cm =0.3m

তন্ত্ৰটোত বৈদ্যুতিক দ্বিমেৰু ভ্ৰামক হ’ব –

P= qAd = qBd

=2.5*10-7 * 0.3

=7.5*10-8 C-m

[ +ve z- অক্ষৰ দিশত ।]

গতিকে, তন্ত্ৰটোত +ve z- অক্ষৰ দিশত বৈদ্যুতিক দ্বিমেৰু ভ্ৰামক হ’ব, 7.5*10-8 C-m

প্ৰশ্ন:1.10) দ্বিমেৰু ভ্ৰামক 410-9 C m যুক্ত বৈদ্যুতিক দ্বিমেৰু এটাই 5104 NC– মান সম্পন্ন সুষম বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ এখনৰ দিশৰ লগত 30° কোণ কৰি আছে । দ্বিমেৰুটোৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰি থকা টৰ্কৰ মান গণনা কৰা ।

উত্তৰ:- দিয়া আছে, বৈদ্যুতিক দ্বিমেৰু ভ্ৰামকৰ মান =4*10-9 C m

সুষম বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ লগত P য়ে কৰা কোণ, θ=30°

বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ, E =5*104 NC–

বিদ্যুৎ দ্বিমেৰুত ক্ৰিয়া কৰা টৰ্কৰ সূত্ৰটো হ’ল, τ=pESinθ

=4*10-9 *5*104 *Sin30°

=20*10-5 *1/2

=10-4 Nm

গতিকে দ্বিমেৰুৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰা টৰ্কৰ মান হ’ল 10-4 Nm

প্ৰশ্ন:1.11) পলিথিনৰ টুকুৰা এটা উলেৰে ঘঁহাৰ ফলত 3*10-7 C মানৰ ঋণাত্মক আধান এটাৰ সৃষ্টি হ’ল।

(a) স্থানান্তৰিত ইলেক্ট্ৰনৰ সংখ্যা নিৰূপণ কৰা (ক’ৰ পৰা ক’লৈ যায়)

(b) উলৰ পৰা পলিথিনলৈ ভৰৰ স্থানান্তৰণ হয়নে ?

উত্তৰ :- (a) যেতিয়া এটুকুৰা পলিথিন ঊলেৰে ঘহাঁ হ’ল তেতিয়া কিছু সংখ্যক ইলেক্ট্ৰন ঊলৰ পৰা পলিথিনলৈ গতি কৰে । ফলত ঊলখিনি ধনাত্মক আধানযুক্ত আৰু পলিথিনখিনি ঋণাত্মক আধানযুক্ত হয় । পলিথিন টুকুৰাত থকা আধান, q=(-3*10-7) C

ইলেকট্ৰনত থকা আধান, e=(-1.6*10-19)C

ঊলৰ পৰা পলিথিনলৈ যোৱা ইলেকট্ৰন =n

ন উলিয়াবলৈ তলৰ সম্পৰ্কটো ব্যৱহাৰ কৰা হ’ল –

q=ne

∴n=q/e

=(-310-7)/ (-1.610-19)

=1.87*1012

গতিকে ঊলৰ পৰা পলিথিনলৈ গতি কৰা ইলেকট্ৰনৰ সংখ্যা 1.87*1012 টা

(b) ঊলৰ পৰা পলিথিনলৈ ভৰৰ স্থানান্তৰণ হয় । কাৰণ এটা ইলেকট্ৰনৰ ভৰ আছে আৰু ই হ’ল me=9.1*10-31 kg

ঊলৰ পৰা পলিথিনলৈ স্থানান্তৰণ হোৱা মুঠ ভৰ

M=me*n

=9.1*10-31 *1.87*1012

=1.706 * 10-18 kg

অৰ্থাৎ, অতি ক্ষুদ্ৰমাত্ৰাত ঊলৰ পৰা পলিথিনলৈ ভৰৰ স্থানান্তৰ হয় ।

প্ৰশ্ন:1.12) (a) দুটা অন্তৰিত ভ্ৰামেৰে গঠিত আহিত গোলক A আৰু B ৰ কেন্দ্ৰ দুটাৰ দূৰত্ব হ’ল 50 cm । দুয়োটা গোলকতেই থকা আধানৰ মান 6.5*10-7 হ’লে দুয়োটাৰে মাজত থকা পাৰস্পৰিক স্থিতিবৈদ্যুতিক বিকৰ্ষণী বলৰ মান কিমান হ’ব ? দুয়োটাৰ মাজত থকা দূৰত্বৰ তুলনাত A আৰু B ৰ ব্যাসাৰ্দ্ধ নগণ্য বুলি ধৰা ।

(b) যদিহে প্ৰত্যেকটো গোলকেই দুগুণ পৰিমাণে আহিত কৰা হয় আৰু সিহঁতৰ মাজৰ দূৰত্ব আধা কৰিলে, বিকৰ্ষণী বলৰ মান কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- (a) দিয়া আছে, A গোলকৰ আধান = B গোলকৰ আধান

∴ qA=qB=6.5*10-7

গোলকদুটাৰ মাজৰ দূৰত্ব r=50cm =0.5m

আধান দুটাৰ মাজৰ বিকৰ্ষণী বল

F=( qA*qB)/ 4 π ε。r2

য’ত, ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

1/4 π ε。= 9*109 Nm2C-2

∴F={(9109)( 6.510-7)2}/(0.5)2

=1.52*102 N–

গতিকে দুয়োটা গোলকৰ মাজৰ বল 1.52*102 N ।

(b) গোলক দুটা দুগুণ পৰিমাণে আহিত কৰাৰ পিছত,

A গোলকৰ আধান, qA= B গোলকৰ আধান, qB

=26.510-7C

=1.3*10-6C

আধান দুটাৰ মাজৰ দূৰত্ব আধা হ’লে,

r=(0.5)/2 =0.25m

আধান দুটাৰ মাজৰ বিকৰ্ষণী ব’ল,

F=(qAqB)/ 4 π ε。r2

={(9109)( 1.310-6)2}/(0.25)2

=1.61.5210-2

=0.243N

গতিকে গোলক দুটাৰ মাজৰ বিকৰ্ষণী বল 0.243N

প্ৰশ্ন:1.13) ধৰাহ’ল, 1.12 নম্বৰ সমস্যাটোত উল্লেখ কৰা A আৰু B গোলক দুটা আকাৰৰ ক্ষেত্ৰত সদৃশ । একে আকাৰৰ কিন্তু অনাহিত তৃতীয় এটা গোলক প্ৰথমে A ৰ সৈতে সংযোগ কৰা হ’ল; তাৰ পিছত B ৰ লগত সংযোগ কৰি শেষত দুয়োটাৰে পৰা বিচ্ছিন্ন কৰা হ’ল । এতিয়া A আৰু B ৰ মাজত নতুন বিকৰ্ষণী বলটো কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- A আৰু B গোলকৰ মাজৰ দূৰত্ব, r=0.5m

প্ৰথমাৱস্থাত, প্ৰতিটো গোলকৰ আধান, q=6.5*10-7

যেতিয়া, আধানযুক্ত A গোলকটো আধানবিহীন C গোলকটোৰ সতে সংযোগ কৰা হ’ল, A ৰ q/2 আধান C লৈ গতি কৰে ।

সেইকাৰণে A আৰু C ৰ প্ৰত্যেকৰে আধান হ’ব q/2 .

আকৌ যেতিয়া q/2 আধানৰ C ক আন এটা গোলক B ৰ সতে সংযোগ কৰা হ’ল (য’ত B ৰ আধান q আছিল ) তেতিয়া তন্ত্ৰটোত মুঠ আধান দুটা সমান পৰিমাণত ভাগ হ’ব –

{(q/2 )+q}/2 =3q/4 প্ৰত্যেকটো গোলকে আধা আধা আধন পাব ।

গতিকে B আৰু C প্ৰতিটোৰ আধানৰ মান, 3q/4 হ’ব ।

A(আধান q/2) আৰু B(আধান 3q/4) ৰ বিকৰ্ষণী ব’ল হ’ব,

F=kq1q2/r2

=(9*109 * q/2*3q/4)/(0.5)2

=(9*109 * 3 * q2)/8*(0.5)2

={9*109 * 3 (6.510-7)2}/8*(0.5)2

=5.703*10-3

গতিকে A আৰু B গোলক দুটাৰ মাজৰ নতুন বিকৰ্ষণী বল হ’ব: 5.703*10-3 N

প্ৰশ্ন:1.14) 1.33 নম্বৰ ৰেখা চিত্ৰটোৱে সুষম স্থিতিবৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ এখনত তিনিটা আহিত কণাৰ গতিপথ দেখুৱাইছে । আধান আৰু ভৰৰ অনুপাত কোনটো কণাৰ আটাইতকৈ বেছি হ’ব ?

উত্তৰ:- বিপৰীতমুখী আধানে সদায় আকৰ্ষণ আৰু একমুখী আধানে সদায় বিকৰ্ষণ কৰে । লক্ষ্য কৰি দেখা যায় যে (1) আৰু (2) নং কণায়ে ধনাত্মক আধানেৰে আহিত ফলকৰ পিনে আকৰ্ষিত হৈছে । অৰ্থাৎ দুয়োটা বস্তু ঋণাত্মক আধানেৰে আহিত । লগতে লক্ষা কৰিলে দেখা যায় যে (3) নং কণাটো ঋণাত্মক ফলকৰ পিনে আকৰ্ষিত হৈছে । গতিকে (3) নং কণাটো –ve আধান যুক্ত ।

আধানৰ মান আৰু ভৰৰ অনুপাত (emf) এক প্ৰদত্ত সৰণৰ বাবে হোৱা বিচ্যুতিৰ সৈতে সামনুপাতিক । যিহেতু (3) নং কণাটোৰ বিচ্যুতি সৰ্বোচ্চ, গতিকে ইয়াৰ আধানৰ মান আৰু ভৰৰ অনুপাত আটাইতকৈ বেছি হ’ব ।

প্ৰশ্ন:1.15) ধৰা E=3*103i N/C হ’ল এখন সুষম বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ ।

(a) yz সমতলৰ সমান্তৰালভাৱে থকা 10cm বাহুবিশিষ্ট বৰ্গক্ষেত্ৰ সদৃশ সমতলখনৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা এই ক্ষেত্ৰখনৰ অভিবাহৰ (Flux) মান কিমান হ’ব ?

(b) এই একে বৰ্গক্ষেত্ৰটোৰ সমতলৰ ওপৰত অঁকা লম্বডালে x- অক্ষৰ লগত 60° কোণ কৰিলে তাৰ মাজেৰে পাৰ হোৱা অভিবাহৰ মান কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- (a) বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্যতা, E=3*103i N/C

বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্যতাৰ মান, ৷E৷=3*103

বৰ্গৰ বাহুৰ দীঘ, s=10cm =0.1m

বৰ্গৰ কালি, A=s2=0.01m2

বৰ্গৰ সমতল y-z সমতলৰ সমান্তৰাল । যিহেতু সমতলৰ অভিলম্বৰ একক ভেক্টৰ আৰু বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ মাজৰ কোণ, θ=0°

সমতলৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা এই ক্ষেত্ৰখনৰ অভিবাহ (Φ) পাৱ পৰা সূত্ৰটো হ’ল –

Φ =৷E৷ACos θ

=31030.01*Cos0°

30 Nm2/C

(b) x- অক্ষৰ লগত সমতল কৰা কোণ 60°

যিহেতু, θ=60°

∴ফ্লাক্স বা অভিবাহ, Φ =৷E৷ACosθ

=3*103 *0.01*Cos60°

=30*1/2

=15 Nm2/C

প্ৰশ্ন:1.16) 1.15 নম্বৰ সমস্যাটোত যদি 20cm বাহুবিশিষ্ট ঘনক এটাক এনেদৰে ৰখা হয় যে ইয়াৰ পিঠিকেইখন স্থানাংক সমতলৰ সমান্তৰাল হয়, তেন্তে সুষম বিদ্যুত ক্ষেত্ৰখনৰ মুঠ অভিবাহ কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- স্থানাংকীয় সমতলত ঘনকৰ সকললোবোৰ পৃষ্ঠ সমান্তৰাল । গতিকে, যিমান সংখ্যক বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ ৰেখা ঘনকটোলৈ সোমাই আহিছে আৰু যিমান সংখ্যক ক্ষেত্ৰ ৰেখা ওলাই গৈছে; এইবোৰ পৰস্পৰ সমান । ফলত, ঘনকৰ মাজেৰে যোৱা মুঠ অভিবাহ মান শূণ্য হয় ।

প্ৰশ্ন:1.17) কৃষ্ণ বাকচ এটাৰ পৃষ্ঠত বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰখন সাৱধানে জুখি পোৱা গ’ল যে কৃষ্ণ বাকচটোৰ পৃষ্ঠৰ মাজেৰে মুঠ বৰ্হিমুখী অভিবাহৰ মান হ’ল: 8.0*103 Nm2/C. তেন্তে –

(a) বাকচটোৰ ভিতৰত মুঠ আধান কিমান হ’ব ?

(b) যদিহে বাকচটোৰ পৃষ্ঠৰ মাজেৰে বহিৰ্মুখী অভিবাহৰ মান শূণ্য হয়, তেন্তে বাকচটোৰ ভিতৰত কোনো আধান নাই বুলি সিদ্ধান্তত উপনীত হ’ব পাৰিবা নেকি ? কিয় তেনে সিদ্ধান্তত উপনীত হ’ব পাৰিবা বা নোৱাৰা ?

উত্তৰ:- (a) বাকচ এটাৰ উপৰিভাগেৰে যোৱা মুঠ বৰ্হিমুখী আভিবাহ হ’ল, Φ =8.0*103 Nm2/C

q আধানযুক্ত বস্তু এটাৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা =8.854*1012 C2N-1m-2

q=ε。Φ

=8.85410‑128.0*103

=7.08*10-8

=0.07μC

গতিকে বাকচটোৰ ভিতৰত থকা মুঠ আধান 0.07μC.

(b) নহয়।

এটা বস্তুৰ পৰা ওলাই যোৱা মুঠ বৰ্হিমুখী ফ্লাক্স , বস্তুটোত থকা মুঠ ফ্লাক্সৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে । যদি মুঠ ফ্লাক্স শূণ্য হয় তেন্তে বস্তুটোত থকা মুঠ আধানো শূণ্য হ’ব । অৰ্থাৎ, বাকচটোত সমান সংখ্যক +ve আৰু –ve আধান থাকিব পাৰে ।

প্ৰশ্ন:1.18) 1.34 চিত্ৰত দেখুওৱাৰ দৰে 10 cm বাহুবিশিষ্ট বৰ্গক্ষেত্ৰটোৰ সমতল পৃষ্ঠখনৰ কেন্দ্ৰৰ পৰা ঠিক 5 cm উচ্চতাত +10 μC মানৰ বিন্দুসম আধান এটা আছে । বৰ্গক্ষেত্ৰটোৰ মাজেৰে পাৰ হোৱা অভিবাহৰ মান কিমান হ’ব ? (ইংগিত: বৰ্গক্ষেত্ৰটোক 10 cm বাহুবিশিষ্ট ঘনক এটাৰ এখন পৃষ্ঠ বুলি ধৰি লোৱা) ।

উত্তৰ:- 10cm বাহুবিশিষ্ট এটা ঘনকৰ এখন তলক বৰ্গক্ষেত্ৰটো বুলি ধৰি লৈ ইয়াৰ কেন্দ্ৰত q আধান ৰখা হ’ল ।

গাউচৰ সূত্ৰমতে, এটা ঘনকৰ ছয়খন তলৰ মাজেৰে যোৱা মুঠ ফ্লাক্স Φtotal=q/ε。

যিহেতু ঘনকৰ এখন তলৰ মাজেৰে বা এটা বৰ্গক্ষেত্ৰৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা বৈদ্যুতিক ফ্লাক্স,

Φ= Φtotal/6

=q/6 ε。

য’ত, ε。=শূণ্যস্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা ।

=8.854*10-12 N-1C2m-2

q=10 μC =10*10-6C

Φ=1/6{(1010-6)/ 8.854*10-12}

=1.88*105 Nm2C–

গতিকে বৰ্গৰ মাজেৰে যোৱা বৈদ্যুতিক ফ্লাক্স বা অভিবাহ হ’ল 1.88*105 Nm2C-1

প্ৰশ্ন:1.19) 9 cm কাষযুক্ত ঘনকীয় গাউছীয় পৃষ্ঠ এখনৰ কেন্দ্ৰত 2.0 μC মানৰ বিন্দুসম আধান এটা আছে । পৃষ্ঠখনৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা মুঠ বৈদ্যুতিক অভিবাহৰ মান কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- ঘনকৰ পৃষ্ঠৰে প্ৰৱাহিত হোৱা মুঠ বৈদ্যুতিক অভিবাহ,

Φnet=q/ ε。

য’ত, ε。=শূণ্যস্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা ।

=8.854*10-12 N-1C2m-2

q= ঘনকৰ ভিতৰত থকা মুঠ আধান =2.0 μC

=2*10-6 C

∴ Φnet=(210-6)/( 8.85410-12)

=2.26*105 Nm2C-1

ঘনকৰ পৃষ্ঠৰ মাজেৰে প্ৰবাহিত মুঠ বৈদ্যুতিক অভিবাহ 2.26*105 Nm2C-1

প্ৰশ্ন:1.20) বিন্দুসম আধান এটাক কেন্দ্ৰ কৰি 10 cm ব্যাসাৰ্দ্ধৰ গোলকীয় পৃষ্ঠ এখনৰ মাজেৰে বিন্দুসম আধানটোৰ বাবে সৃষ্ট -1.0*103 Nm2/C মানৰ বৈদ্যুতিক অভিবাহ পাৰ হৈ যায় ।

(a) গাউছীয় পৃষ্ঠখনৰ ব্যসাৰ্দ্ধ দুগুণ কৰিলে পৃষ্ঠখনৰ মাজেৰে কিমান পৰিমাণৰ অভিবাহ পাৰ হৈ যায় ?

(b) বিন্দুসম আধানটোৰ মান কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- (a) বৈদ্যুতিক অভিবাহ =1.0*102 Nm2/C

গোলকীয় গাউছীয় পৃষ্ঠৰ ব্যসাৰ্ধ (r)= (-10.0)cm

গোলকটোৰ পৰা ওলাই যোৱা মুঠ অভিবাহ গোলকটোৰ ভিতৰত থকা মুঠ আধানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল । এইটো বস্তুটোৰ আয়তন বা আকৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয় । যদি গাউছীয় পৃষ্ঠৰ ব্যাসাৰ্ধ দুগুণ হয় তেন্তে বস্তুটোৰ পৃষ্ঠৰ মাজেৰে যোৱা অভিবাহ একেই থাকিব । যিটো হ’ব =(-103)Nm2/C

(b) ইলেক্ট্ৰনিক ফ্লাক্স বা অভিবাহৰ প্ৰকাশ ৰাশিটো হ’ল, Φ=q/ε。

য’ত, ε。=শূণ্যস্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা =8.854*10-12 N-1C2m-2

∴q= Φ ε。

=-1.0*103 *8.854*10-12

= (-8.854*10-9)C

=(-8.854)nC

গতিকে, বিন্দুসম আধানটোৰ মান হ’ল-

-8.854 nC

প্ৰশ্ন:1.21) 10 cm ব্যসাৰ্দ্ধৰ পৰিবাহী গোলক এটাত থকা আধানৰ মান জ্ঞাত নহয় । যদিহে গোলকটোৰ কেন্দ্ৰৰ পৰা 20 cm দূৰত বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰখনৰ মান 1.5*103 N/C আৰু অৰীয়ভাৱে অন্তৰ্মুখী দিশত থাকে, তেন্তে গোলকটোত থকা মুঠ আধানৰ মান কিমান ?

উত্তৰ:- মুঠ আধান q ৰ এটা গোলকৰ কেন্দ্ৰৰ পৰা d দূৰত্বত থকা E বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্যতা হ’ল,

E=q/4 π ε。d2

য’ত, q=মুঠ আধান =1.5*103 N/C

d= কেন্দ্ৰৰ পৰা দূৰত্ব =20cm =0.2m

ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

আৰু, 1/4 π ε。= 9*109 Nm2 /C2

∴q=E(4 π ε。)d2

={(1.5103)(0.2)2}/9*109

=6.67*109 C

=6.67 nC

গতিকে গোলকটোৰ মুঠ আধান হ’ল 6.67 nC.

প্ৰশ্ন:1.22) 2.4 m ব্যাসৰ সুষমভাৱে আহিত পৰিবাহী গোলক এটাত থকা পৃষ্ঠীয় আধান ঘনত্ব হ’ল 80.0 μC/m2

(a) গোলকটোত থকা আধানৰ মান নিৰ্ণয় কৰা ।

(b) গোলকটোৰ পৃষ্ঠৰ পৰা ওলোৱা মুঠ বৈদ্যুতিক অভিবাহৰ মান কিমান হ’ব ?

উত্তৰ:- (a) গোলকৰ ব্যাস, d=2.4m

ব্যাসাৰ্দ্ধ, r=1.2m

পৃষ্ঠীয় আধানৰ ঘনত্ব, σ=80.0 μC/m2

=80*106 C/m2

গোলকীয় পৃষ্ঠৰ মুঠ আধান,

Q=আধানৰ ঘনত্ব*পৃষ্ঠ কালি

= σ *4 π r2

=8010-643.14(1.2)2

গতিকে গোলকটোৰ আধান 1.447*10-3 C

(b) Q আধানবিশিষ্ট গোলকীয় পৃষ্ঠৰ পৰা বাহিৰ হৈ যোৱা মুঠ বৈদ্যুতিক ফ্লাক্স আৰু প্ৰকাশ ৰাশি হ’ল,

Φtotal=Q/ ε。

য’ত, ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা =8.854*10-12 N-1C2m-2

Q =1.447*10-3 C

∴ Φtotal=(1.44710-3)/( 8.85410-12)

=1.63*108 NC-1m2

গতিকে গোলকটোৰ পৃষ্ঠৰ পৰা ওলোৱা মুঠ বৈদ্যুতিক ফ্লাক্স হ’ল: 1.63*108 NC-1m2

প্ৰশ্ন:1.23) অসীমভাৱে বিস্তৃত ৰেখা আধান এটাই 2 cm দূৰত্বত উৎপন্ন কৰা ক্ষেত্ৰখনৰ মান হ’ল 9*104 N/C । তেন্তে ইয়াৰ ৰৈখিক আধান ঘনত্ব নিৰ্ণয় কৰা ।

উত্তৰ:- λ ৰৈখিক আধান বিশিষ্ট, d দূৰত্বত অসীমভাৱে বিস্তৃত ৰেখা আধনে সৃষ্টি কৰা বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্যৰ প্ৰকাশ ৰাশি হ’ল,

E=λ/2πε。d

λ =E2πε。d

য’ত, d=2cm =0.02m

E=9*104 N/C

ε。= শূণ্যস্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা

1/4πε。=9*109 Nm2C-2

λ={(0.02)( 9104)}/29*109

=10μC/m

গতিকে ৰৈখিক আধান ঘনত্ব 10μC/m

প্ৰশ্ন:1.24) দুখন বৃহৎ কিন্তু পাতল ধাতৱীয় পাত ওচৰা–উচৰিকৈ সমান্তৰালভাৱে আছে । পাত দুখনৰ ভিতৰৰ ফালটোত, পৃষ্ঠীয় আধান ঘনত্বৰ মান হ’ল: 17.0*10-22 C/m2 আৰু সিহঁত বিপৰীত চিহ্নযুক্ত । তেন্তে,

(a) প্ৰথম পাতখনৰ বৰ্হিঅঞ্চলত E ৰ মান কিমান ?

(b) দ্বিতীয় পাতখনৰ বৰ্হিঅঞ্চলত E ৰ মান কিমান হ’ব ?

(c) পাতদুখনৰ মাজত ইয়াৰ মান কিমান ?

উত্তৰ:- তলৰ ছৱিত গোটেই ঘটনাটো দেখুওৱা হ’ল,

A আৰু B সমান্তৰাল প্লেট দুখন ওচৰা-ওচৰিকৈ আছে ।

প্লেট A ৰ লেবেল (I), প্লেট B ৰ লেবেল (III) আৰু A আৰু B ৰ মাজত লেবেল (II).

প্লেট A ৰ আধান ঘনত্ব, σ =17.0*10-22 C/m2

প্লেট B ৰ আধান ঘনত্ব, σ =(-17.0*10-22) C/m2

(I) আৰু (III) আঞ্চলত বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য E হ’ল শূণ্য । কাৰণ প্লেট দুখনে আধান ধৰি ৰখা নাছিল ।

E= σ/ ε。

য’ত, ε。= শূণ্য স্থানৰ বৈদ্যুতিক প্ৰৱেশ্যতা =8.854*10-12 N-1C2m-2

∴E=(17.010-22)/( 8.85410-12)

=1.92*10-10 N/C

গতিকে, প্লেট দুখনৰ মাজত থকা বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰৰ মান 1.92*10-10 N/C

Class 12 Physics Chapter 1 Question Answer in Assamese PDF

প্ৰত্যুত্তৰ দিয়ক